Celem systemu jest zwalczanie nielegalnego handlu wyrobami tytoniowymi oraz ochrona zdrowia publicznego, budżetu państwa, a także podmiotów prowadzących legalną działalność w zakresie wyrobów tytoniowych. Zgodnie z przepisami koszty związane z wyposażeniem przedsiębiorstw transportowych w urządzenia do odczytywania i przekazywania do systemu zarejestrowanych danych pokrywane są przez producentów wyrobów tytoniowych. Po 20 maja 2019 r., z fabryk nie powinna wyjechać ani jedna paczka papierosów niebędąca pod elektronicznym nadzorem. System wymaga rejestrowania wejścia w posiadanie oraz przemieszczania wyrobów tytoniowych na wszystkich etapach obrotu wyrobami tytoniowymi, które występują przed pierwszym punktem sprzedaży detalicznej. Wejście w życie nowych przepisów to szereg obowiązków dla podmiotów uczestniczących w łańcuchu dystrybucji wyrobów tytoniowych, w tym dla przewoźników.

Dyrektywa jest aktem prawa Unii Europejskiej, którego mocą państwa członkowskie zostały zobowiązane do wprowadzenia (transpozycji) określonych regulacji prawnych, służących osiągnięciu wskazanego w dyrektywie celu. Zatem Dyrektywy wiążą państwo, a nie obywateli, czy firmy (jednostki). Z tym jednak, że jeżeli dane państwo nie dokona implementacji, obywatel ma prawo powoływać się bezpośrednio na dyrektywę wobec wszelkich przepisów prawa krajowego niezgodnych z dyrektywą. W celu realizacji dyrektywy zostały wydane rozporządzenia wykonawcze bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Chodzi w szczególności o rozporządzenie Komisji (UE) 2018/574 z dnia 15 grudnia 2017 r. w sprawie norm technicznych dotyczących ustanowienia i funkcjonowania systemu identyfikowalności wyrobów tytoniowych. Przepisy Dyrektywy Track&Trace do polskiego prawa zostały implementowane (wdrożone) ustawą z 22 lutego 2019 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Zatem dla polskich przedsiębiorców wiążące są przepisy rozporządzeń wykonawczych oraz ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, która w wyniku nowelizacji zawiera przepisy dotyczące śledzenia wyrobów tytoniowych (m. in. art 10a, 10aa, 10b).

System Śledzenia Wyrobów Tytoniowych to coś innego niż system monitorowania przewozu drogowego i kolejowego towarów (SENT). System SENT funkcjonuje na podstawie regulacji krajowej. Natomiast System Śledzenia Wyrobów Tytoniowych ma oparcie w przepisach unijnych. Jeżeli chodzi o tytoń to systemowi SENT podlega: – susz tytoniowy (za susz tytoniowy uznaje się, bez względu na wilgotność, tytoń, który nie jest połączony z żywą rośliną i nie jest jeszcze wyrobem tytoniowym (kod systemowy 0001) – bez względu na jego ilość w przesyłce); – bibułka papierosowa, jeżeli może być stosowana do maszynowej produkcji papierosów, z wyłączeniem bibułki papierosowej w książeczkach lub tutkach; – taśma formująca, jeżeli może być stosowana do maszynowej produkcji papierosów - jeżeli masa brutto przesyłki towarów objętych tymi pozycjami przekracza 10 kg. W skrócie, systemowi SENT polegają określone w przepisach towary służące do produkcji wyrobów tytoniowych, natomiast wyroby tytoniowe podlegają systemowi Track&Tarce. WAŻNE: Wykaz towarów podlegających monitorowaniu w systemie SENT może się zmieniać. Dlatego należy na bieżąco monitorować wykaz tych towarów. Znajduje się on w ustawie SENT (art. 3 ust. 2 pkt 1-3a,). Nie jest to jednak pełen wykaz, bowiem w ustawie zawarto delegację umożliwiającą ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych określenie, w drodze rozporządzenia, kolejnych towarów objętych systemem SENT. Dlatego, czy dany towar podlega SENT należy sprawdzać zarówno w ustawie, jak i w wydanych na jej podstawie rozporządzaniach.

Na portalu podatkowym Ministerstwa Finansów w zakładce „Materiały informacyjne i dokumenty” została zamieszczona informacja dotycząca obowiązków dla podmiotów realizujących usługi w zakresie transportu wyrobów tytoniowych. Zgodnie z zawartą tam informacją system wymaga rejestrowania wejścia w posiadanie oraz przemieszczania wyrobów tytoniowych na wszystkich etapach obrotu wyrobami tytoniowymi, które występują przed pierwszym punktem sprzedaży detalicznej. Tym samym, wszystkie podmioty gospodarcze uczestniczące w łańcuchu dostaw papierosów lub tytoniu do samodzielnego skręcania papierosów, podlegają obowiązkom określonym w aktach wykonawczych do dyrektywy 2014/40/UE, w szczególności w rozporządzeniu wykonawczym Komisji (UE) 2018/574 z dnia 15 grudnia 2017 r. w sprawie norm technicznych dotyczących ustanowienia i funkcjonowania systemu identyfikowalności wyrobów tytoniowych. Art. 15 ust 7 dyrektywy 2014/40/UE, wśród podmiotów uczestniczących w obrocie wyrobami tytoniowymi, wymieniono przedsiębiorstwa transportowe, które w konsekwencji tego również objęte są Systemem Track&Trace. Jak wskazuje MF na portalu podatkowym „W przypadku podmiotów realizujących wyłącznie usługi przewozu wyrobów tytoniowych (bez udziału magazynu, centrum logistycznego lub innego obiektu, w którym wyroby są przechowywane), obowiązki w zakresie Systemu Track& Trace dotyczą jedynie zgłaszania przypadków przeładunku, to znaczy transferu wyrobów tytoniowych między pojazdami, podczas których wyroby tytoniowe nie wchodzą i nie wychodzą z obiektu. Inne operacje logistyczne, w szczególności wysyłki i przyjazdy, muszą być zgłaszane przez operatorów obiektów, z których wyroby tytoniowe są wysyłane lub do których są przywożone. Należy podkreślić, że obowiązek zgłaszania do Systemu przeładunku wyrobów może być realizowany przez podmiot wysyłający te wyroby, po uzyskaniu od przewoźnika danych dotyczących numeru rejestracyjnego pojazdu, na który zostaną przeładowane wyroby. W przypadku podmiotów realizujących usługi przewozu wyrobów tytoniowych, które obejmują wprowadzanie wyrobów tytoniowych do magazynu, centrum logistycznego lub innego obiektu, w którym wyroby tytoniowe są przechowywane, obowiązki w zakresie Systemu Track&Trace obejmują: • rejestrację w Systemie, poprzez złożenie wniosku o kody identyfikacyjny podmiotu gospodarczego (art. 14 ust. 1 rozporządzenia 2018/574) oraz kody identyfikacyjne zakładów, dla wszystkich miejsc lub budynków, w których wyroby tytoniowe są przechowywane (art. 16 ust. 1 rozporządzenia 2018/574). Rejestracja dokonywana jest za pośrednictwem portalu ID ISSUER (https:// idissuer.pl) udostępnionego przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych S.A.; • rejestrowanie zdarzeń związanych z wyrobami tytoniowymi, o których mowa w art. 32 ust. 1 rozporządzenia 2018/574, w szczególności: a. przyjazdu wyrobów tytoniowych do zakładu (magazynu), b. wysyłki wyrobów tytoniowych z zakładu (magazynu), c. przeładunku wyrobów tytoniowych. Rejestrowanie ww. zdarzeń jest niezbędne dla ustalenia rzeczywistej trasy transportu wyrobów tytoniowych i jest wymagane w odniesieniu do wszystkich podmiotów realizujących te czynności. Rejestrowanie i przekazywanie do Systemu informacji o zdarzeniach związanych z wyrobami tytoniowymi dokonywane jest (w przypadku podmiotów innych niż producenci lub importerzy) poprzez przesyłanie za pośrednictwem routera wiadomości w formie wskazanej w załączniku II rozdział II sekcja 3 pkt 3.3-3.5 rozporządzenia 2018/574. Stosownie do przepisów dyrektywy 2014/40/UE koszty związane z wyposażeniem podmiotów uczestniczących w łańcuchu dostaw wyrobów tytoniowych, w tym przedsiębiorstw transportowych, w urządzenia do odczytywania i przekazywania do Systemu zarejestrowanych danych pokrywane są przez producentów wyrobów tytoniowych. art. 15 ust. 7 dyrektywy 2014/40/UE: Państwa członkowskie zapewniają, aby producenci wyrobów tytoniowych przekazywali wszystkim podmiotom gospodarczym uczestniczącym w obrocie wyrobami tytoniowymi, od producenta do ostatniego podmiotu gospodarczego przed pierwszym punktem detalicznym, w tym importerom, przedsiębiorstwom prowadzącym magazyny i przedsiębiorstwom transportowym, niezbędne urządzenia umożliwiające rejestrowanie wyrobów tytoniowych, które podmioty te nabywają, sprzedają, przechowują, transportują lub na których dokonują innego rodzaju czynności. art. 10a ust. 8 ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych: Producent wyrobu tytoniowego jest obowiązany przekazać wszystkim podmiotom uczestniczącym w obrocie wyrobami tytoniowymi, z wyłączeniem pierwszego punktu detalicznego, w tym importerom, przedsiębiorcom prowadzącym magazyny i przedsiębiorcom transportowym, niezbędne urządzenia umożliwiające rejestrowanie wyrobów tytoniowych, które podmioty te nabywają, sprzedają, przechowują, transportują lub w stosunku do których dokonują innego rodzaju czynności. Urządzenia te mogą odczytywać i przekazywać zarejestrowane dane w postaci elektronicznej do ośrodka przechowywania danych, o którym mowa w ust. 9. Jak wskazuje Departament Podatku Akcyzowego Ministerstwa Finansów przez pierwszy rok funkcjonowania systemu Track&Trace, tj. do 20 maja 2020 r., zgodnie z art. 37 ust. 1 rozporządzenia 2018/574, możliwy będzie obrót wyrobami tytoniowymi nieoznaczonymi niepowtarzalnym identyfikatorem, które zostały wytworzone lub importowane przed uruchomieniem Systemu tj. przed dniem 20 maja 2019 r. W praktyce oznacza to, że w obrocie pozostaną wyroby tytoniowe pochodzące z zapasów magazynowych detalistów, hurtowników, dystrybutorów, producentów i importerów wyrobów tytoniowych, które nie będą objęte Systemem Track&Trace.

Dawid Korczyński
Adwokat